Πώς είναι να γράφεις μουσική για πενήντα (50) πιάνα; Αυτές τις μέρες παρουσιάζεται το έργο 11000 Strings του Γκέοργκ Φρίντριχ Χάας στη Νέα Υόρκη, το οποίο είναι γραμμένο για 50 πιάνα (και ανάλογο αριθμό πιανιστών φυσικά…) ενώ συμπράττει μαζί τους κι ένα μουσικό σύνολο είκοσι ατόμων. Η ιδέα για τη δημιουργία του συγκεκριμένου έργου δεν ανήκει στον συνθέτη αλλά στον Πέτερ Πάουλ Κάινραθ, καλλιτεχνικού διευθυντή του Klangforum Wien και πιανίστα, ο οποίος μαγεύτηκε όταν βρισκόταν στη Κίνα και βρέθηκε τυχαία στο εργοστάσιο κατασκευής πιάνων της Hailun. Εκεί είδε 100 πιάνα (!!) να παίζονται ταυτόχρονα από μηχανές επί ένα 24ωρο για να πιστοποιηθεί ότι δεν έχουν κάποιο πρόβλημα και είναι έτοιμα να βγουν προς πώληση. Ο ήχος -λέει- τον μάγεψε και μίλησε με τον Χάας ώστε να δημιουργηθεί κάτι ανάλογο, αλλά που ταυτόχρονα να βγάζει και κάποιο μουσικό νόημα.
Ο Χάας, που είναι ένας συνθέτης γνωστός για την ροπή του προς τους μικροτόνους, αποφάσισε ότι θα ήταν καλή ιδέα να γράψει ένα έργο για 50 πιάνα, τα οποία θα ήταν κουρδισμένα διαφορετικά. Τι ζήτησε λοιπόν; Διαίρεσε τον τόνο (ένα καλό παράδειγμα είναι η απόσταση μεταξύ του πλήκτρου ντο και του πλήκτρου ρε σε ένα καλοκουρδισμένο πιάνο) σε 50 «στιγμές» δημιουργώντας ουσιαστικά πενήντα υποδιαιρέσεις με ελάχιστη -αλλά υπαρκτή- ηχητική διαφορά. Τα πιάνα έπρεπε να κουρδιστούν με τη συγκεκριμένη υποδιαίρεση για να διαφέρουν ηχητικά μεταξύ τους και κατόπιν «πάντρεψε» τους ήχους. Το αποτέλεσμα είναι σίγουρα θορυβώδες αλλά ταυτόχρονα μελωδικό και μυστηριακό. Αναζητήστε το στο YouTube και θα καταλάβετε τι εννοώ.
Το έργο έχει αρχή, μέση και τέλος και οι ήχοι διαπλέκονται σταθερά. Μάλιστα, όπως το χαρακτήρισαν οι New York Times, «αισθάνεσαι σα να μπαίνεις σε μια κυψέλη ή να σε περιτριγυρίζουν αόρατα πνεύματα που κινούνται διαρκώς». Ο τίτλος 11000 Strings προέρχεται από τον αριθμό των χορδών όλων αυτών των πιάνων.
Η όλη εμπειρία πρέπει να είναι ιδιαίτερη καθώς ο θεατής κάθεται στο κέντρο της αίθουσας και περιστοιχίζεται απ’ όλα αυτά τα πιάνα και το μουσικό σύνολο. Όμως αξίζει αυτός ο πειραματισμός; Πόσο εύκολο είναι να παιχθεί αυτό το έργο; Μήπως τελικά φτιάχτηκε για να το πάρουν ένα εντυπωσιακό βίντεο με drone και μετά να το προβάλουν; Μήπως είναι ένα διαφημιστικό κόλπο της Hailun, που προσφέρει όλα αυτά τα πιάνα;
Σίγουρα το να παιχθεί είναι δύσκολο και θέλει ειδικές συνθήκες και σίγουρα θα το χρησιμοποιήσει η Hailun, η οποία δεν έχει καταφέρει να βρει τον χώρο που θα ήθελε να βρει στις αίθουσες συναυλιών της Δύσης (μεταξύ μας, δικαίως δεν τον έχει βρει, τα πιάνα τους δεν μου αρέσουν γιατί έχουν υπερβολικά κρυστάλλινο ήχο, αλλά αυτά είναι γούστα). Αυτό που με προβληματίζει περισσότερο απ’ όλα όμως είναι ότι η μουσική μάλλον μετατρέπεται σε ένα γιγάντιο project εντυπωσιασμού και ίσως παραμερίζει το βασικό χαρακτηριστικό που είναι η ουσία: την ίδια τη μουσική. Πώς θα μπορέσει ο ακροατής να ξεχωρίσει τις λεπτές μελωδικές γραμμές μέσα από τόσους παρόμοιους ήχους; Μάλλον δεν θα μπορέσει, αλλά αυτό δεν είναι το ζητούμενο στη συγκεκριμένη περίπτωση. Το ζητούμενο εδώ είναι να σε περικυκλώσει ο ήχος. Είναι κι αυτή μια προσέγγιση… θα ήθελα να το παρακολουθήσω ως πείραμα, αλλά ως συναυλία; Μάλλον όχι…