Το σύγχρονο πολιτισμικό περιβάλλον της Ελλάδας έχει δείξει πάρα πολλές φορές την απέχθεια του προς την καλώς εννοούμενη κουλτούρα. Μία σχεδόν μόνιμη αποθέωση του μέτριου και του δήθεν που απαξιώνει τα σημαντικά και αποθεώνει τα ασήμαντα. Η έντεχνη ελληνική μουσική δεν θα μπορούσε παρά να είναι θύμα αυτής της απαξίωσης. Κατ’ επέκταση θύματα είναι και όλοι αυτοί οι άνθρωποι που παρήγαν και παράγουν έργο. Συνθέτες όπως οι Λεβίδης, Νεζερίτης, Καζάσογλου αλλά και πολλοί άλλοι δεν απολαμβάνουν την υστεροφημία που τους πρέπει και τους αρμόζει με βάση το έργο τους. Πάγια γνώμη του γράφοντος είναι ότι η ελληνική μουσική αξίζει να προσεχθεί και να προβληθεί όσο είναι δυνατόν.

Στο άρθρο μας αυτό θα ασχοληθούμε με την προσωπικότητα και το έργο του Γεωργίου Καζάσογλου, συνθέτη και δασκάλου μουσικής που ανήκει συνθετικά στον ευρύτερο χώρο της εθνικής μουσικής σχολής. Μάλιστα όπως αναφέρει και ο ίδιος: “κάθε άξιος πνευματικός άνθρωπος δεν μπορεί παρά να έχει τοποθετήσει τον εαυτό του μέσα στο πλαίσιο της εθνικής περιοχής του, και μέσα από αυτό, στο σύνολο της παγκόσμιας ζωής. Όσο πιο ουσιαστική κι αυθόρμητη γίνεται η ψυχική τοποθέτηση αυτή με τα στοιχεία επίγνωσης των υποχρεώσεων του προς το έθνος του, τόσο περισσότερο ο πνευματικός άνθρωπος, υποσυνείδητα πια γίνεται ο φορέας του πολιτισμού του τόπου του, όπου κι αν βρίσκεται…Έτσι και μόνο, μπορώ να νιώσω σαν παγκόσμιο το έργο που έχει πατρίδα” (το παρόν κείμενο βρίσκεται στο τομίδιο που συνοδεύει τον πρώτο δίσκο με έργα μουσικής δωματίου του συνθέτη, εκδόσεων JMK media-solutions). Το καλλιτεχνικό credo του Καζάσογλου δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης για την ύπαρξη εθνικού στοιχείου στη μουσική του αλλά συγχρόνως εντάσσει την ελληνικότητα στο διεθνές καλλιτεχνικό στερέωμα ως αυθύπαρκτο ύφος.

Ο Καζάσογλου γεννήθηκε το 1908 στην Αθήνα. Τα πρώτα μαθήματα μουσικής τα έλαβε το 1918 όταν βρισκόταν στην Έδεσσα όπου η οικογένεια του είχε μετακομίσει από το 1915. Μετά την επιστροφή του στην Αθήνα, κάτι το οποίο συντελέστηκε το 1920, συνέχισε τις σπουδές του σε διάφορα Ωδεία. Παράλληλα με τις μουσικές του σπουδές εγγράφεται στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Δάσκαλοι του υπήρξαν μερικοί από τους σημαντικότερους Έλληνες μουσικούς όπως οι Βάρβογλης, Καλομοίρης και Λαυράγκας. Μετά την αποφοίτηση του από το ωδείο ενεγράφη στο Πάντειο Πανεπιστήμιο όπου παρακολούθησε μαθήματα του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών. Όπως αναφέρεται και στο άρθρο της η μουσικολόγος Βάλια Βράκα Ο άγνωστος συνθέτης Γεώργιος Καζάσογλου : “[Ο Καζάσογλου] αναχωρεί για σπουδές στο εξωτερικό και συγκεκριμένα για το Παρίσι, όπου παρακολουθεί μαθήματα σύνθεσης με τον Arthur Honegger και διεύθυνσης ορχήστρας με τον Andre Jolivet, και τη Φρανκφούρτη, όπου για ένα μικρό χρονικό διάστημα μελετά σύγχρονη μουσική και διεύθυνση όπερας, με καθηγητή τον F. Kruse”.

Το 1933 διορίζεται στην Μέση εκπαίδευση ενώ έχει ήδη ξεκινήσει τη συνθετική του δραστηριότητα. Με την εισδοχή της Ελλάδος στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ο Καζάσογλου στρατεύεται και αναχωρεί για το μέτωπο. Με την επιστροφή του συνθέτει ένα από τα γνωστότερα έργα του, τα Τέσσερα Πρελούδια της επιστροφής από το μέτωπο, ενώ γράφει και αρκετά έργα για φωνή. Όσον αφορά τα Τέσσερα Πρελούδια είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι το έργο πρωτοπαίχθηκε εν τω μέσω της Κατοχής με απόν το τελευταίο μέρος του, το οποίο οι κατοχικές αρχές απαίτησαν να μην παρουσιαστεί γιατί περιείχε την μελωδία του Εθνικού Ύμνου. Και αυτό το έργο εντάσσεται στην διόλου ευκαταφρόνητη λίστα των έργων που γράφτηκαν εξ αφορμής της παρουσίας της Ελλάδος στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων. Παρεμπιπτόντως, καλό θα ήταν να γίνει κάποτε μία συνολική θεώρηση των έργων που γράφτηκαν με αφορμή τον πόλεμο αυτό.

Μετά τον πόλεμο ο συνθέτης συνέχισε να γράφει μουσική ενώ παράλληλα το ενδιαφέρον του για την Αρχαία Ελλάδα αυξάνει μέρα με την ημέρα. Ήδη ο Καζάσογλου έχει συνθέσει το Αρχαϊκό Τρίπτυχο ενώ του δίνεται και η δυνατότητα να συνθέσει μουσική για τις τραγωδίες Ορέστης, Αίας και Ανδρομάχη. Σημαντικό έργο πρέπει αν θεωρείται και το έργο του Ολυμπιακός Ύμνος σε στίχους του Κωστή Παλαμά το οποίο το συνέθεσε το 1946.

Αργότερα ο Καζάσογλου καταπιάνεται και με την σύνθεση μουσικής για τον κινηματογράφο όπου πλαισίωσε μουσικά ταινίες όπως Μαύρη Γη, Επικίνδυνη Αποστολή και άλλες. Το 1961 συνθέτει ένα ακόμα έργο που εντάσσεται στα πλαίσια της Εθνικής σχολής με τίτλο Η τελευταία νύχτα του Βυζαντίου και το οποίο έρχεται να “συντροφέψει” από πλευράς θεματολογίας ένα από τα σημαντικότερα έργα του Μανώλη Καλομοίρη τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο τον οποίο ολοκλήρωσε και ο Καλομοίρης το 1961.

Ο συνθέτης υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής της εισαγωγής μουσικών οργάνων στην Ορθόδοξη εκκλησία, προσπάθεια που δεν ευοδώθηκε τελικά. Ο Καζάσογλου επεδίωξε και πέτυχε μία συνάντηση με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Δαμασκηνό το 1952 και παρόλο που ο Πατριάρχης είδε με συμπάθεια την συλλογιστική του, τελικά δεν κατάφερε να πετύχει τον σκοπό του. Πάντως αυτή του η σκέψη δεν τον εγκατέλειψε και συνέχισε να προσπαθεί και τα επόμενα χρόνια της ζωής του.

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 και μέχρι το τέλος της ζωής του, ο Καζάσογλου τιμήθηκε με διάφορα βραβεία. Σημαντικότερο όλων όμως θεωρούσε την απονομή του Χρυσού Σταυρού από την πολιτεία ενώ παράλληλα τιμήθηκε με την απονομή του Χρυσού Μεταλλίου της πόλης της Νέας Σμύρνης, περιοχή όπου διέμενε για πολλά χρόνια.

Ο Καζάσογλου πέθανε το 1984 και ο Δήμος Νέας Σμύρνης τον τίμησε για μία ακόμα φορά παραχωρώντας ειδικά διαμορφωμένο χώρο στο νεκροταφείο της περιοχής για να ταφεί ένας από τους σημαντικότερους δημότες της περιοχής.

Το έργο του συνθέτη ίσως να παράπαιε στη λήθη, όπως συμβαίνει και με άλλους αξιολογότατους Έλληνες συνθέτες, αν δεν υπήρχαν ο εγγονός και ο γιος του συνθέτη, οι οποίοι με μεγάλη φροντίδα έχουν αναλάβει την διάσωση του έργου του. Με δικές τους δυνάμεις και συνεχείς προσπάθειες εκδίδονται σταδιακά όλα τα έργα του συνθέτη ενώ ήδη έχουν κυκλοφορήσει δύο CD με μουσική δωματίου του Καζάσογλου, τα οποία δίνουν ένα μικρό δείγμα των δυνατοτήτων του συνθέτη.

Εν κατακλείδι, ο Καζάσογλου υπήρξε ένας εραστής του ελληνικού πνεύματος και ένας ακούραστος εργάτης της νεοελληνικής τέχνης. Με έναν ευμεγέθη κατάλογο έργων και με ηχητική ποιότητα που θα ζήλευαν πολλοί συνθέτες δικαιούται να ακούγεται πολύ περισσότερο απ’ ότι σήμερα. Έχουν περάσει 22 χρόνια από τον θάνατο του αλλά η μουσική του προσφορά δεν έχει εκτιμηθεί αναλόγως, οπότε μένει στους νεότερους να ακούσουν, να κρίνουν και τελικά να επιβραβεύσουν την ποιότητα της μουσικής του Καζάσογλου.