Ο διεθνούς φήμης σαξοφωνίστας Θεόδωρος Κερκέζος τιμήθηκε το Νοέμβριο από τη δισκογραφική εταιρία Naxos ως ο “Καλλιτέχνης της εβδομάδας”. Παράλληλα κυκλοφόρησε το νέο του CD με τίτλο Impressions for Saxophone and Orchestra, που ηχογράφησε σε συνεργασία με την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης υπό τον Μύρωνα Μιχαηλίδη, στο οποίο συμπεριλαμβάνονται αποκλειστικά έργα Ελλήνων συνθετών. Με αυτόν τον τρόπο εγκαινιάζει τη σειρά Greek Classics, στην οποία θα κυκλοφορούν αποκλειστικά έργα Ελλήνων συνθετών.
Πάρις Κωνσταντινίδης: Διαπρέπετε σε ένα όργανο που δεν έχει παράδοση στην Ελλάδα. Ποιο ήταν το ερέθισμά σας για να ασχοληθείτε με το σαξόφωνο;
Θεόδωρος Κερκέζος: Δυστυχώς στην Ελλάδα δεν υπήρχε, όχι μόνο παράδοση, αλλά ούτε κάποιος σολίστ ή επώνυμος σαξοφωνίστας – τουλάχιστον στην κλασική μουσική – για να υπάρχει ένα προηγούμενο, ώστε να μην αρχίσω από το μηδέν. Υπήρχε ο Μητρόπουλος για τους μαέστρους, η Κάλλας για τους τραγουδιστές, ο Σκαλκώτας για τους συνθέτες κ.τ.λ., αλλά στο χώρο μου απολύτως κανένας. Ευτυχώς, ο δάσκαλός μου και μέντοράς μου, ο βετεράνος Μπάμπης Φαραντάτος και η πολύχρονη συνεργασία μου – στο ξεκίνημά μου – με προσωπικότητες, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Άρης Γαρουφαλής, ο Τάτσης Αποστολίδης, ο Δημήτρης Δραγατάκης κ.ά., μου έδωσαν τα εφόδια για να ξεπεράσω το σκόπελο αυτό. Το ερέθισμα για να αρχίσω με το σαξόφωνο ήταν η τζαζ και η σόουλ που άκουγα από μικρός, μαγεμένος από τον ήχο του οργάνου αυτού. Η εικόνα του σαξοφωνίστα μιας ορχήστρας – ίσως της ΕΡΤ – που είχε έρθει στην κεντρική πλατεία της πόλης μου, μια καλοκαιριάτικη νύχτα όταν ήμουν 4 χρονών, είναι πάντα στο μυαλό μου. Μου είχε κάνει μεγάλη εντύπωση ο τεράστιος εκείνος άνθρωπος με το μεγάλο χρυσό όργανο που το φύσαγε με όλη του την δύναμη με τα φουσκωμένα μάγουλά του.
Π. Κ.: Σας έχουν συνοδεύσει οι σημαντικότερες συμφωνικές ορχήστρες του κόσμου. Υπάρχουν ακόμα εθνικές διαφορές; Διακρίνετε διαφορά ως προς την νοοτροπία τους και τον τρόπο ερμηνείας; Με ποιες έχετε απολαύσει περισσότερο τη συνεργασία σας;
Θ. Κ.: Σίγουρα υπάρχουν διαφορές, αφού υπάρχουν διαφορετικές κουλτούρες, τρόποι ζωής, βιοτικά επίπεδα και κοινωνικά συστήματα. Είχα συγκλονιστεί όταν στο δεύτερο μέρος μιας συναυλίας μου η Φιλαρμονική της Αγίας Πετρούπολης έπαιξε την 5η Τσαϊκόφσκι. Φαντασθείτε το ίδιο έργο έστω και από την καλύτερη ορχήστρα της Κίνας, του Καναδά ή της Ισπανίας. Βλέπετε οι μνήμες παίζουν καταλυτικό ρόλο στην ερμηνεία της μουσικής. Όταν οι Γερμανοί βομβάρδιζαν το Λένινγκραντ, η Ορχήστρα εμψύχωνε τους κατοίκους με την 7η του Σοστακόβιτς. Είναι μοναδική εμπειρία η συνεργασία με μεγάλες ορχήστρες. Όχι μόνο από το άρτιο παίξιμο από την πρώτη και τελευταία πρόβα αλλά και από την αντιμετώπιση αυτής καθαυτής της όλης διαδικασίας και τον σεβασμό για αυτό που κάνουν. Πάντα νιώθω σα στο σπίτι μου με τη Φιλαρμονική του Λονδίνου, τη Philharmonia και φυσικά με τη Φιλαρμονική της Αγίας Πετρούπολης.
Π. Κ.: Σημαντικοί συνθέτες, όπως ο Ιάννης Ξενάκης, ο Θεόδωρος Αντωνίου, ο Μίκης Θεοδωράκης και άλλοι, σας έχουν αφιερώσει έργα τους. Τα έργα αυτά είναι γραμμένα λαμβάνοντας υπόψη τις προσωπικές σας δεξιότητες; Θεωρείτε ότι, όταν ένα έργο γράφεται βασισμένο σε συγκεκριμένο ερμηνευτή, μπορεί να επιτευχθεί το ιδανικό άκουσμα;
Θ. Κ.: Άλλα είναι αφιερωμένα (όπως του Ξενάκη και του Θεοδωράκη) και άλλα ειδικά γραμμένα για μένα. Στην δεύτερη περίπτωση, έρχομαι σε συνεννόηση με τον ίδιο τον συνθέτη, διότι η τεχνική του οργάνου συνεχώς εξελίσσεται και οι συνθέτες δεν είναι δυνατόν να γνωρίζουν τις τελευταίες εξελίξεις του οργάνου. Οι τεχνικές δεν είναι πλήρως γνωστές, όπως είναι του βιολιού ή του πιάνου. Μεγάλη σημασία έχει επίσης και το επίπεδο του σολίστ για το νέο έργο. Πολλές φορές, ερμηνεύω έργα που είναι αφιερωμένα σε άλλον σαξοφωνίστα τελείως διαφορετικά. Δεν υπάρχει ιδανικό άκουσμα στην μουσική. Υπάρχει “μου αρέσει” ή “δε μου αρέσει”.
Π. Κ.: Στα πλαίσια του διδακτικού σας έργου, έχετε παραδώσει σεμινάρια σε ωδεία, μουσικές ακαδημίες και πανεπιστήμια σε Ευρώπη και Αμερική. Διακρίνατε διαφορές στις σχολές ως προς το επίπεδο των σπουδαστών τους; Ποια στοιχεία πιστεύετε ότι πρέπει να διαθέτει η ιδανική μουσική σχολή;
Θ. Κ.: Είμαι ένθερμος υποστηρικτής του Πολιτισμού της Γηραιάς Ηπείρου. Από την Ευρώπη ξεκινά και καταλήγει η μουσική. Η άποψη για τον ήχο και την έκφραση έχει άμεσα σχέση με την κουλτούρα του κάθε λαού. Αν και μερικές χώρες έχουν σημαντική ιστορία στον Πολιτισμό, παρόλα αυτά η άποψη των νέων στην μουσική έκφραση στο συγκεκριμένο όργανο είναι πολύ μακριά, τουλάχιστον σε αυτό που λέμε “κλασικό σαξόφωνο”. Οι διαφορές που συναντώ στα Πανεπιστήμια και μαθητές των διαφόρων χωρών είναι πολύ μεγάλες. Συνήθως το επίπεδο των μαθητών της κεντρικής Ευρώπης είναι σαφώς ψηλότερο από τους υπολοίπους, αν και ο τρόπος που εκφράζονται είναι ο ίδιος με τον τρόπο που παίζουν οι δάσκαλοί τους. Αυτό το θεωρώ αποτυχία από πλευράς διδασκαλίας. Αν και είναι σημείο αναγνώρισης να σε αντιγράφουν, θεωρώ ότι είναι αντιπαιδαγωγικό να αφήνουμε τους μαθητές μας να μας αντιγράφουν. Προσπάθησα πολύ και έχω διαμορφώσει ένα προσωπικό στυλ, ενώ έχω επηρεαστεί πολύ από την γαλλική σχολή που την θεωρώ και την σημαντικότερη για το σαξόφωνο. Αποφεύγω τις μιμήσεις και τις επαναλήψεις που σημαίνουν στειρότητα και στασιμότητα και ανανεώνω πάντοτε τα στοιχεία της μουσικής μου σχολής και έκφρασης που είναι: σωστή τονικότητα, εύπλαστος, ευρύς και δυνατός ήχος, απόλυτος ρυθμός, γνώση του συνθέτη και έργου που ερμηνεύω.
Π. Κ.: Διευθύνετε την Ορχήστρα Σαξοφώνων της Νομαρχίας Πειραιά, η οποία είναι και η μοναδική του είδους στα Βαλκάνια. Πώς δημιουργήθηκε; Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζει; Ποιοι είναι οι στόχοι της;
Θ. Κ.: Ξεκίνησε το 1992 σαν Kerkezos Saxophone Quartet και το 2000 το κουαρτέτο επεκτάθηκε και έγινε Ορχήστρα Σαξοφώνων με έδρα την Νίκαια. Το 2002, ο Νομάρχης του Πειραιά Γιάννης Μίχας μάς ανέλαβε επίσημα και γίναμε Ορχήστρα Σαξοφώνων Νομαρχίας Πειραιά. Οι δραστηριότητές μας καλύπτουν σχεδόν όλων των ειδών τις εκδηλώσεις: συναυλίες σε μεγάλες αίθουσες όπως το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και Θεσσαλονίκης, το Espace Pierre Carden στο Παρίσι κ.λπ., συνεργασίες με λαμπερά ονόματα, όπως οι Francis Duroy, Alberto Portugheis, Yonty Solomon, εκπαιδευτικές και φιλανθρωπικές συναυλίες κ.ά.. Επειδή το καλλιτεχνικό της επίπεδο είναι πολύ υψηλό, και μαζί με τον Νομάρχη Γιάννη Μίχα θέλουμε το καλύτερο γι’ αυτήν, έτσι στην Ορχήστρα έχουμε ανάμεσα σε άλλους και κάποιους πολύ καλούς σολίστ από τη Γαλλία που, αν και δυσκολευτήκαμε στην επιλογή τους λόγω του μεγάλου αριθμού ενδιαφερομένων, τελικά επιλέξαμε αυτούς τους μουσικούς που είναι η Alice Labarche, o Julien Bidar, ο David Salleras και η Maxine Matthews. Η ορχήστρα και το κουαρτέτο της προγραμματίζει συναυλίες στο εξωτερικό σε μεγάλα φεστιβάλ και αίθουσες, με στόχο να γίνει γνωστή και έξω από την Ελλάδα. Βέβαια, πάντα υπάρχουν θέσεις διαθέσιμες στην ορχήστρα για τους σαξοφωνίστες που πιστεύουν στο όργανο και έχουν πολύ όρεξη για δουλειά.
Π. Κ.: Για ποιους λόγους στο δισκογραφικό σας έργο περιλαμβάνετε πάντα και ένα τουλάχιστον έργο κάποιου Έλληνα συνθέτη;
Θ. Κ.: Πιστεύω στους Έλληνες συνθέτες και στην ελληνική λόγια μουσική και προσπαθώ όσο μπορώ να δείξω στο κοινό ότι δεν υπάρχουν μόνο οι Μπραμς, Μπιζέ, Ραβέλ, Γκλαζούνοφ, αλλά και οι Δραγατάκης, Αντωνίου, Αλεξιάδης, Τενίδης, Κανάς κ.ά.. Δυστυχώς οι Έλληνες συνθέτες – εκτός του Σκαλκώτα – απουσιάζουν από τις μεγάλες ορχήστρες και νιώθω πολύ υπερήφανος που ηχογράφησα τον Δραγατάκη με την Φιλαρμονική του Λονδίνου ή την Καραμεσίνη με την Philharmonia. Άλλωστε, πολλοί από αυτούς είναι φίλοι μου ή μου έχουν αφιερώσει έργα τους.
Π. Κ.: Το Νοέμβριο, η Naxos σας ανακήρυξε: “Καλλιτέχνη της εβδομάδας”. Τι ακριβώς είναι αυτός ο τίτλος; Τον θεωρείτε επιβράβευση μιας πορείας;
Θ. Κ.: Η λονδρέζικη δισκογραφική εταιρεία Naxos κάθε μήνα εκδίδει περίπου 18-20 δίσκους και δίνει κάποιους τίτλους σαν αναγνώριση και εκτίμηση στους καλλιτέχνες της όπως: Καλλιτέχνης της εβδομάδας, Συνθέτης της εβδομάδας, Δίσκος της εβδομάδας κ.ά. Όσον αφορά στο “Artist of the Week” λαμβάνουν υπόψη κριτικές από προηγούμενα CD, συναυλίες και γενικά την πορεία του σολίστ στο χώρο και τον δίνουν με κάποια αφορμή – συνήθως με την κυκλοφορία ενός νέου δίσκου. Τον συγκεκριμένο τίτλο τον φλέρταρα 4 χρόνια και, ειδικά τον τελευταίο καιρό, είχα τις προδιαγραφές για να μου τον δώσουν. Βέβαια, τα πράγματα είναι πολύ πιο δύσκολα όταν μένεις σε μια πόλη όπως η Αθήνα που δεν θεωρείται η καλύτερη λύση για να κάνει κάποιος διεθνή καριέρα. Τελικά η αναγνώριση κι ο τίτλος ήρθαν από τους ξένους – όπως συνήθως, εξ’ ου και το “ουδείς προφήτης στον τόπο του” – δημιουργώντας μου ακόμα ένα αίσθημα υπερηφάνειας που είμαι Έλληνας. Ο τίτλος αυτός δε δίνεται εύκολα ειδικά σε ξένους κι αυτό τον καθιστά ιδιαίτερα σημαντικό για την μέχρι τώρα πορεία μου.
Π. Κ.: Έχετε δεχθεί πολύ καλές κριτικές, τόσο από τον εγχώριο όσο και από τον ξένο τύπο. Ποιος πιστεύετε ότι είναι ο ρόλος του τύπου στη σύγχρονη κλασική μουσική σκηνή;
Θ. Κ.: Το να κρίνεις κάποιον είναι δύσκολο κι απαιτεί χρόνο και ειδικές γνώσεις. Ποιος θα κρίνει την ερμηνεία π.χ. του Jean-Marie Londeix στο Scaramouche του Milhaud, αφού αυτός ήταν φίλος με τον συνθέτη και είχε μάθει όλες τις λεπτομέρειες του έργου από τον ίδιο το δημιουργό; O κριτικός θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός με την πέννα του και να ασχολείται μόνο με αυτό που γνωρίζει πάρα πολύ καλά. Η κριτική είναι αναγκαία και βοηθάει την εξελικτική διαδικασία της μουσικής που είναι εκπαίδευση, σύνθεση, καταγραφή σε μέσο και εκτέλεση, καθώς και την ομαλή λειτουργία της.
Π. Κ.: Ποια είναι τα σχέδια σας για το μέλλον; Ετοιμάζετε κάποια καινούρια ηχογράφηση ή συναυλίες;
Θ. Κ.: Εκτός από την κεντρική ιδέα που έχω κάνει χρόνια πριν, οι στόχοι μου δημιουργούνται και επιτυγχάνονται στην πορεία μου και ο ένας γεννάει τον άλλο, όπως με το νέο δίσκο. Η ιδέα για ηχογράφηση δίσκου με αμιγώς Έλληνες συντελεστές σε μεγάλη εταιρεία άρχισε πριν από χρόνια. Προτού να αρχίσω να κάνω προτάσεις και να κάνω συλλογή από απορρίψεις, προτίμησα να κάνω πρώτα κάτι με μια μεγάλη ορχήστρα ώστε να με “τραβήξει” με το όνομά της και δίπλα της να αρχίσει να με μαθαίνει το διεθνές κοινό. Ύστερα από αρκετές συναυλίες στο Λονδίνο και με εφόδιο τις άριστες κριτικές, η πρόταση για CD με την Philharmonia έγινε δεκτή και η Naxos δεν μπορούσε να πει όχι στο άρτιο υλικό που ετοιμάσαμε. Ο δίσκος γνώρισε μεγάλη καλλιτεχνική και εμπορική επιτυχία. Σε μια συναυλία μου με την ίδια ορχήστρα κάλεσα τη διευθύντρια παραγωγής της Φιλαρμονικής του Λονδίνου και αφού με άκουσε “έκλεισα” και το επόμενο CD. Οπλισμένος με περισσότερες κριτικές και συναυλίες, έπεισα επιτέλους τη Naxos, το Μάρτιο του 2003, για έναν μόνο Ελληνικό δίσκο. Μετά την εμφάνισή μου με την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης τον Ιούνιο του 2005 και στέλνοντας την ηχογράφηση από την συναυλία, η Naxos δέχθηκε τη δημιουργία της σειράς Greek Classics και έτσι ο πρώτος δίσκος ελληνικής συμφωνικής ορχήστρας σε μεγάλη δισκογραφική εταιρεία είναι γεγονός. Κάπως έτσι κτίζω την πορεία μου και προχωράω. Πιστεύω πολύ στο αρχαίο “δούναι και λαβείν” και όχι στο νεοελληνικό “πάρε δώσε”. Δισκογραφικά βγαίνει σε λίγο άλλος ένας δίσκος με έργα του Ντίνου Κωνσταντινίδη από τη Συμφωνική της Νυρεμβέργης σε αμερικανική όμως εταιρεία. Τον Ιανουάριο του 2008 θα ηχογραφήσω με τη Συμφωνική του Λονδίνου έργα των Schmitt, Caplet, d’Indy και Τomasi, ενώ αρχίζει μια μεγάλη συνεργασία με το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και την Καμεράτα – Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής, που περιλαμβάνει συναυλίες και ηχογραφήσεις ενός από τους σημαντικότερους εν ζωή συνθέτες, τον Αυστριακό Friedrich Cerha. Βέβαια, παραμένουν οι συνεργασίες μου και για το 2007-2008 με τις Συμφωνικές της Νυρεμβέργης, του Bamberger και της Ζυρίχης, με την Φιλαρμονική της Αγίας Πετρούπολης και φυσικά με την αγαπημένη μου Κ.Ο.Θ., που με ευχαρίστηση διαπίστωσα ότι έχει πλέον ένα πολύ υψηλό καλλιτεχνικό επίπεδο και άξια βρίσκεται δίπλα στις μεγάλες ξένες ορχήστρες στον κατάλογο της Naxos. Ο πολύπειρος και ακούραστος Διευθυντής της Μύρων Μιχαηλίδης έχει αποδειχθεί ο ιδανικότερος στην ιστορία της ορχήστρας και αρχίζει να την κάνει γνωστή και έξω από τα σύνορα της χώρας μας.
Π. Κ.: Τι θα θέλατε να πείτε στους νέους που επιθυμούν να σπουδάσουν σαξόφωνο; Τι μπορεί να τους προσφέρει το σαξόφωνο; Πώς να επιλέξουν τον δάσκαλο;
Θ. Κ.: Πρέπει να αγαπούν όχι μόνο το σαξόφωνο αλλά γενικά την μουσική και να δίνονται σ’ αυτήν. Το να κάνεις μια διεθνή καριέρα είναι πάρα πολύ δύσκολο, αλλά ο ουρανός έχει θέση για όλα τα αστέρια αρκεί να λάμπεις με την τέχνη σου. Ευτυχώς, με το σαξόφωνο έχει κάποιος πολλές ευκαιρίες να κάνει πράγματα. Το σημαντικότερο είναι να παίζει καλά και ευκαιρίες πάντα εμφανίζονται. Το θέμα της διδασκαλίας είναι και το σπουδαιότερο στην μουσική. Ευτυχώς και οι τρεις δάσκαλοί μου – Φαραντάτος, Deffayet και Londeix – ήταν μεγάλοι σολίστ και παιδαγωγοί. Πώς θα βγάλει ο δάσκαλος έναν σολίστ που θα παίζει με μεγάλες ορχήστρες όταν ο ίδιος δεν έχει την εμπειρία αυτή; Δυστυχώς και στην χώρα μας υπάρχουν πολλοί παραμυθάδες που φουσκώνουν τα μυαλά των παιδιών με κούφια όνειρα και έτσι περνάνε τα χρόνια με το νέο να κάνει τα ίδια και τα ίδια ασήμαντα πράγματα. Πριν βγάλουμε συμπεράσματα, όπως “φταίει το όργανο που δεν είναι κλασικό” ή “δεν έχω ταλέντο”, ας σκεφτούμε τι έχουμε προσφέρει πρώτα εμείς. Δεν πιστεύω στο ταλέντο. Τα ταλέντα πέρασαν. Οι Μότσαρτ, Μπετόβεν, Σοστακόβιτς δεν υπάρχουν πια. Όλοι εμείς οι υπόλοιποι είμαστε το ίδιο. Πιστεύω πολύ στη δουλειά και στον άνθρωπο που θα μας τη δείξει. Η επιλογή κι η αξιολόγηση του δασκάλου πρέπει να είναι διαρκής. Αξιολογήστε τον σύμφωνα με το τι έχει κάνει, πού διδάσκει και τι γνώμη έχουν οι πολλοί συνάδελφοι γι αυτόν. Ποτέ μην επαναπαύεστε, να ψάχνετε πάντα για τον καλύτερο και να τολμάτε. Αυτός που διψάει πάντα για μάθηση είναι και αυτός που θα προχωρήσει.
Π. Κ.: Σας ευχαριστώ πολύ.
Θ. Κ.: Κι εγώ σας ευχαριστώ.
Το Μάρτιο του 2007 θα κυκλοφορήσει το δεύτερο CD της σειράς Greek Classics. Θα είναι η 3η Συμφωνία του Καλομοίρη με την Κ.Ο.Α. υπό τη διεύθυνση του Βύρωνα Φιδετζή.