Η θέση του εξάρχοντος (κοντσερτίνο) σε μια ορχήστρα είναι ίσως η σημαντικότερη για να διατηρείται σε υψηλό επίπεδο η εύρυθμη λειτουργία του συνόλου. Όταν αυτή η θέση συνδυάζεται με την ιδιότητα του προέδρου του Συλλόγου Μουσικών Υπαλλήλων της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών είναι σίγουρο ότι πρόκειται για έναν εκρηκτικό συνδυασμό. Την θέση αυτή κατέχει ο Δημήτρης Σέμσης (τη θέση του εξάρχοντος κατέχουν από κοινού με τον Γιάννη Τζουμάνη).
Α.Χαρκιολάκης:Καταρχήν, θα ήθελα να μου πείτε τι σημαίνει να είναι κανείς εξάρχων; Είναι εύκολη η ζωή;
Δ.Σέσμης: Δεν είναι καθόλου εύκολη (γέλια). Είναι μία ερώτηση που δεν την περίμενα. Λοιπόν, τι κάνει ένα κοντσερτίνο: καταρχήν, παίρνει τα έργα αρκετά νωρίτερα και ευτυχώς το πρόγραμμα πια δεν το μαθαίνουμε μία εβδομάδα πριν…
A.X.:Όπως συνέβαινε παλαιότερα δηλαδή.
Δ.Σ.: Όχι, τώρα πια γνωρίζουμε αρκετά νωρίτερα τι θα παιχθεί και πότε. Κατόπιν ο Γιάννης ο Τζουμάνης, ο άξιος συνάδελφος και καλός φίλος ο οποίος και ως αρχαιότερος έχει άτυπα την προτεραιότητα να διαλέξει τι προτιμά να παίξει και με ποιους να συνεργαστεί και εγώ, επιλέγουμε σε ποια συναυλία θα παίξει ο καθένας. Αυτή η επιλογή είναι, όπως καταλαβαίνετε, μία συνισταμένη του τι αρέσει στον καθένα να παίζει, με ποιον μαέστρο ή σολίστα θέλει να συνεργαστεί και με ποιον μαέστρο τα έχει πάει καλά και με ποιον όχι κι έτσι τον αποφεύγεις. Παίρνουμε λοιπόν τα έργα και αν κάποιο είναι άγνωστο, φροντίζεις να βρεις το δίσκο και να το ακούσεις για να έχεις μία γενική εικόνα. Μετά, σημειώνεις όλες τις “δοξαριές” και προετοιμάζεις τις πάρτες των πρώτων βιολιών.
A.X.:Αυτό τι επίδραση έχει στους άλλους κορυφαίους της ορχήστρας;
Δ.Σ.: Σημειώνοντας την δικιά σου πάρτα αυτομάτως και οι υπόλοιποι κορυφαίοι γνωρίζουν πάνω – κάτω με ποιο τρόπο πρέπει να γίνουν κάποια πράγματα. Όταν πρόκειται για ένα έργο σε πρώτη εκτέλεση όλα αυτά είναι φυσικά πιο δύσκολα
A.X.:Όλα αυτά γίνονται σε συνεργασία με τον μαέστρο;
Δ.Σ.: Το καλύτερο είναι να γίνουν σε συνεργασία με τον μαέστρο αλλά δυστυχώς είναι ανέφικτο. Υπάρχει μία ευελιξία στην συνεργασία όμως. Ο μαέστρος δεν έχει λόγο σε κάθε δοξαριά απλώς το πρώτο βιολί μεταφράζει σε μουσική κίνηση τις οδηγίες του μαέστρου. Ο πρωθυπουργός δηλαδή θα “διατάξει” να γίνει ο πόλεμος αλλά ο στρατηγός θα “διατάξει” πως θα μπουν τα κανόνια. Όταν ο μαέστρος που δεν είναι ο ίδιος βιολιστής ανακατεύεται σε δοξαριές δημιουργεί πολλές πιθανότητες να χαλάσει το καλό κλίμα της συνεργασίας. Ας κάνει ο καθένας αυτό που μπορεί καλύτερα και που στο τέλος τέλος έχει σπουδάσει και με το οποίο ζεί την ζωή του και τρίβεται καθημερινά και ας αφήσει τους άλλους να αναπτύξουν τις δικές τους δεξιότητες.
A.X.:Πολλές φορές είσαστε και επιφορτισμένος να παίξετε και σόλο.
Δ.Σ.: Ναι, αυτό είναι κάτι συχνό. Το ζήτημα του σόλο ενός ορχηστρικού έργου είναι πολύ σημαντικό και πολύ δύσκολο όταν έρχεται η στιγμή να παιχτεί. Όλη η ορχήστρα έχει στραμμένη την προσοχή της πάνω σου, όπως και το κοινό φυσικά, ενώ ταυτόχρονα όλα τα πρώτα βιολιά γνωρίζουν ανά πάσα στιγμή, μια και είναι γραμμένο και στην δική τους πάρτα, τι παίζεις, και το σημαντικότερο, πως το παίζεις. Το ψυχολογικό βάρος λοιπόν είναι διπλό.
A.X.:Κατά τη διάρκεια της πρόβας τι ακριβώς γίνεται;
Δ.Σ.: Το κοντσερτίνο πρέπει να έχει μάτια και στην πλάτη.
A.X.:Σαν δεύτερος μαέστρος δηλαδή;
Δ.Σ.: Όχι είναι άλλου είδους η προσοχή που πρέπει να έχουμε. Δεν είμαι εκεί για να επιβάλλω το ρυθμό στο μαέστρο αλλά με ενδιαφέρει να παίξουν όλα τα πρώτα βιολιά στο ίδιο σημείο του δοξαριού, με ενδιαφέρει να μην παίζουν τα έγχορδα τόσο δυνατά γιατί δεν θα ακουστεί ποτέ το μέρος που μπορεί να έχει ένα φλάουτο, με ενδιαφέρει να κοιτάξω κάποιον συνάδελφο και να πω “ξέρεις εδώ είσαι λίγο χαμηλός” χωρίς όμως να το καταλάβουν οι υπόλοιποι συνάδελφοι. Αν ο μαέστρος δεν ασχολείται με την ομοιογένεια του ήχου, διακριτικά επεμβαίνει ο εξάρχων. Το ίδιο συμβαίνει και σε πολλά άλλα ζητήματα. Ο πατέρας μου έλεγε πως κάθε ορχήστρα παίρνει το χρώμα του κοντσερτίνο της. Νομίζω πως έχει πολύ δίκιο και όσο τα χρόνια περνάνε το βλέπω όλο και περισσότερο.
A.X.:Αρκετά πράγματα κάνει τελικά το κοντσερτίνο.
Δ.Σ.: Μην ξεχνάτε ότι πρέπει να φροντίζουμε και για την πειθαρχία της ορχήστρας. Βασικά συντονίζουμε την όλη προσπάθεια και προσπαθούμε να φέρουμε μία ισορροπία μεταξύ του μαέστρου, που συνήθως είναι αυταρχικός, απόλυτος, απότομος και της ορχήστρας.
A.X.:Μάλλον οι μαέστροι δεν είναι και οι καλύτεροι άνθρωποι.
Δ.Σ.: Δεν είναι αυτό, ίσως να είναι κι αυτός ο ρόλος τους τελικά. Συχνά λοιπόν πάνω στην προσπάθεια τους να φέρουν αποτέλεσμα προσβάλλουν τις ορχήστρες κι εκεί πρέπει το κοντσερτίνο να σηκωθεί και να τον παρακαλέσει, να μεσολαβήσει, να ηρεμήσει έναν μουσικό ή και τον ίδιο τον μαέστρο.
A.X.:Πόσα χρόνια είστε στην Κρατική Ορχήστρα;
Δ.Σ.: Ούτε δύο.
A.X.:Πείτε μας λίγα πράγματα για την καριέρα σας.
Δ.Σ.: Υπήρξα τέσσερα χρόνια εξάρχων στην Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ ενώ πριν από αυτό ήμουν κάμποσα χρόνια εξάρχων στην Ελληνική Καμεράτα καθώς και έξι χρόνια κοντσερτίνο στην μετεξέλιξη της, την Καμεράτα Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής.
A.X.:Η ορχήστρα Ελληνική Καμεράτα είναι ο πρόγονος της σημερινής Καμεράτα σωστά;
Δ.Σ.: Ναι, την ορχήστρα αυτή την ξεκίνησε ο πατέρας μου το 1978.
A.X.:Πρώτα πείτε μας δύο λόγια για τον πατέρα σας, ο οποίος έχει μεγάλο ενδιαφέρον ως μουσική προσωπικότητα.
Δ.Σ.: Ο πατέρας μου ήταν ο Μιχάλης Σέμσης και έπαιζε κι εκείνος βιολί στην Κρατική Ορχήστρα. Είχε φτάσει να παίζει στο πρώτο αναλόγιο και αυτό που μπορώ να πω για τον πατέρα μου, και αυτός είναι ο χαρακτηρισμός που του προσδίδουν και άλλοι που τον θυμούνται: “ο Δάσκαλος”. Πολλοί από τους μουσικούς που δρούμε σε αυτό το χώρο ή ήταν μαθητές του ή έκαναν μαθήματα κάποια στιγμή μαζί του ή κάποια στιγμή τους βοήθησε. Όταν κάποια στιγμή οι μαθητές του ήταν πολλοί και καλοί άρχισε να κάνει μια μικρή ορχήστρα, την Ελληνική Καμεράτα.
A.X.:Με χίλιες δυσκολίες φαντάζομαι.
Δ.Σ.: Με πολύ περισσότερες από χίλιες. Στην αρχή έκανε μία συναυλία το χρόνο μετά έκανε δύο και μία χρονιά που κάναμε τρεις είπαμε “Παναγία μου, τι κούραση ήταν αυτή!”. Αυτό όμως εξελίχθηκε και σιγά – σιγά κάναμε περισσότερες συναυλίες και αποκτήσαμε 250 συνδρομητές. Αυτοί οι συνδρομητές έδιναν ένα μικρό ποσό το χρόνο χωρίς κανένα άλλο όφελος παρά μόνο ότι στηρίζανε την ιδέα. Δεν είχαν δηλαδή έκπτωση μια που δεν είχαμε εισιτήρια η κάτι άλλο. Παρακολουθούσαν την πορεία μιας μικρής ορχήστρας, της δικής τους ορχήστρας και ερχόντουσαν σε όλες τις συναυλίες μας με τις οικογένειες τους. Έτσι γεμίζαμε το “Παλλάς” των 1780 θέσεων. Οι συναυλίες γίνονταν ώρες που μπορεί ο κάθε ένας να έρθει με τα παιδιά του, συνήθως Κυριακή απόγευμα. Η ιδέα ήταν να μπορεί κανείς να φέρει τα παιδιά του και μετά να έχει τον χρόνο να τα ετοιμάσει για το σχολείο την Δευτέρα η αν δεν έχει τέτοιες υποχρεώσεις να κάνει μία νυχτερινή έξοδο. Το είχα εφαρμόσει αυτό και την εποχή που το “Τρίο Opus 1”, κάναμε συναυλίες στο Δήμο Αθηναίων Κυριακές απόγευμα και είχαν μεγάλη επιτυχία. Εν μέρει και λόγω της ώρας που βοηθούσε στην προσέλευση.
A.X.:Η Ελληνική Καμεράτα μετεξελίχθηκε όταν φτιάχτηκε το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών;
Δ.Σ.: Έτσι είναι. Όταν το Μέγαρο ολοκληρωνόταν και γεννήθηκε η σκέψη “ποιος θα παίζει εδώ μέσα;”, με κάλεσε ο κος Λαμπράκης και με ρώτησε με ποιο τρόπο θα μπορούσαμε να γίνει η Ελληνική Καμεράτα ανταγωνιστική με τις ευρωπαϊκές ορχήστρες δωματίου. Τελικός σκοπός, φυσικά, ήταν να γίνει η Ελληνική Καμεράτα η “house orchestra” του Μεγάρου. Τότε εγώ του είπα τι θα χρειαζόταν να γίνει και διαλέξαμε μουσικούς από ολόκληρο τον κόσμο. Σημειωτέον ότι ο διαγωνισμός για εισαγωγή στην Καμεράτα ήταν παγκόσμιος και οι ακροάσεις έγιναν σε διάφορα μέρη του κόσμου: Εδιμβούργο, Παρίσι, Μόναχο, Λονδίνο, Βουκουρέστι. Ακούσαμε πολλούς ανθρώπους και διαλέξαμε, κατά την ταπεινή μου γνώμη, τους καλύτερους. Δυστυχώς, πολλοί από αυτούς έχουν φύγει τώρα και μάλιστα Έλληνες όπως και εγώ αλλά και ο Τάκης Καπογιάνης, κορυφαίος μπασίστας της ΚΟΑ. Με αυτή την ορχήστρα εγώ δούλεψα πάρα πολύ σκληρά κε Χαρκιολάκη.
A.X.:Είναι λογικό αυτό. Δικό σας δημιούργημα ήταν άλλωστε.
Δ.Σ.: Θέλω να το ξαναπώ, δούλεψα πάρα πολύ σκληρά γι’ αυτή την ορχήστρα. Η εταιρεία ήταν δική μου και για να καταλάβετε, το Μέγαρο έδινε στην Καμεράτα εργολαβικό αντάλλαγμα. Μη φανταστείτε όμως ότι έβγαλα μία περιουσία από αυτή μου τη δραστηριότητα. Ένα μισθό έβγαλα όπως όλοι οι μουσικοί. Ήμουν όμως από το πρωί στις 8 μέχρι το απόγευμα στις 5 με μία πρόβα στη μέση από τις 10 ως τις 2. Είχα, βλέπετε, και την διοικητική ευθύνη της ορχήστρας.
A.X.:Αργότερα όμως έγινε οργανισμός η Καμεράτα.
Δ.Σ.: Ναι, αυτό έγινε επί υπουργίας Μικρούτσικου, αν δεν απατώμαι. Αποφασίστηκε να γίνει οργανισμός η Καμεράτα και από τότε, κατά τη γνώμη μου, άρχισε η πτώση της. Στις μέρες μας η Καμεράτα είναι μία καλή ορχήστρα με καλούς μαέστρους.
A.X.:Εσείς όμως αποχωρήσατε, γιατί;
Δ.Σ.: Κατά τη γνώμη μου, η Καμεράτα έχει χάσει τον προσανατολισμό της.
A.X.:Ποιος θα έπρεπε να είναι ο στόχος της πιστεύετε;
Δ.Σ.: Κάποτε, σε μία συνέντευξη, ο κος Λαμπράκης είχε πει ότι “η Καμεράτα είναι ένα εκπαιδευτικό όπλο το οποίο ελπίζουμε να είναι ευθύβολο”. Δυστυχώς, εγώ δεν την βλέπω πια αυτή την ευθυβολία. Ενδεχομένως να κάνω λάθος. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα της ορχήστρας βεβαίως υπάρχει και συναυλίες αξιόλογες γίνονται όμως ούτε δισκογραφική δραστηριότητα έχει η ορχήστρα, ούτε πρεσβευτής μας στο εξωτερικό είναι, ούτε ουρές γίνονται στα ταμεία όπως παλιά, ούτε οι μουσικοί της διαλέγονται πλέον με το ίδιο τρόπο αλλά ούτε και πληρώνονται όπως παλαιότερα. Επιχειρήθηκε να γίνει ορχήστρα με μόνιμα πνευστά και λειτούργησε για μερικά χρόνια σαν τέτοια. Η επιλογή των μουσικών ήταν άθλια και για τον τρόπο επιλογής δεν θέλω να μιλήσω καθόλου. Το πείραμα απέτυχε οικτρά και πιστεύω πως κόστισε στην ορχήστρα την αξιοπιστία της και το καλό όνομα που μέχρι τότε είχε. Και βέβαια επανήλθε στο αρχικό σχήμα της ορχήστρας εγχόρδων σε μια προσπάθεια να μπουν τα πράγματα στη θέση τους ξανά. Το διάστημα αυτό με τα πνευστά ήταν όταν αποφάσισα πως δεν έχω πια καμιά σχέση με το αρχικό σχήμα και την αρχική ιδέα και στο τέλος του περίπου αποχώρησα. Ακόμη, διαφωνώ με την εμπλοκή της σε άλλες δραστηριότητες ελαφρύτερου ρεπερτορίου. Όχι γιατί δεν μου αρέσει το ελαφρό τραγούδι ή η συμμετοχή μιας ορχήστρας σ’ αυτό ούτε γιατί είμαι συντηρητικός ή θεωρώ το είδος αυτό της μουσικής κατώτερο αλλά γιατί η Καμεράτα έπρεπε να έχει άλλες προτεραιότητες και ασχολίες και άλλου είδους στρατηγική και με άλλο τρόπο να κατοχυρωθεί στην συνείδηση του Ελληνικού κοινού. Και εννοείται πως τις ίδιες ασχολίες θα έπρεπε να έχει και σήμερα.
A.X.:Τελειώνει η συνεργασία σας με την Καμεράτα και εσείς τι κάνετε;
Δ.Σ.: Για δύο χρόνια περίπου ακολούθησα καριέρα σολιστική και έπαιξε σε πολλά και διαφορετικά μέρη ανά τον κόσμο. Σας διαβεβαιώ, είναι δύσκολη η ζωή του σολίστα και έχει μοναξιά. Μετά από αυτή την περίοδο, προκηρύχθηκε η θέση του εξάρχοντος στην Συμφωνική της ΕΡΤ και κατόπιν εξετάσεων την κατέλαβα.
A.X.:Αυτή είναι μία ορχήστρα που της αξίζει μία καλύτερη τύχη.
Δ.Σ.: Αυτό που βλέπω τώρα είναι ότι ο καινούργιος πρόεδρος της ΕΡΤ έχει δώσει έμφαση στην Ορχήστρα και τα Μουσικά Σύνολα και διαβλέπω καλύτερες μέρες.
A.X.:Μακάρι.
Δ.Σ.: Εδώ θέλω να πω και κάτι άλλο, από τον προηγούμενο πρόεδρο της ΕΡΤ δεν υπήρχε κανένα μα κανένα ενδιαφέρον. Προφανώς επρόκειτο για έναν άνθρωπο ακαλλιέργητο σε ότι αφορά την μουσική, και θυμάμαι ακόμη τον τρόπο που είχε μιλήσει για τους μουσικούς, τις ύβρεις και τις προσβολές και τους χυδαίους χαρακτηρισμούς όταν είχαμε συναντηθεί μαζί του ζητώντας λύσεις για κάποια προβλήματα που αντιμετώπιζε τότε η ορχήστρα. Του επιστρέφω λοιπόν τους χαρακτηρισμούς μέσα από αυτή τη συνέντευξη. Ευτυχώς ο νέος πρόεδρος είναι προφανώς πιο μορφωμένος σε αυτό το θέμα.
A.X.:Μετά από αυτή την περίοδο στην Συμφωνική της ΕΡΤ καταλαμβάνετε τη θέση του εξάρχοντος στην Κρατική Ορχήστρα.
Δ.Σ.: Ναι, πάλι φυσικά με διαγωνισμό.
A.X.:Αυτό είναι αυτονόητο και μάλιστα μετά από εξαντλητικό διαγωνισμό.
Δ.Σ.: Μην νομίζετε, δεν είναι για όλους αυτονόητο. Υπάρχουν δυστυχώς και άλλοι που έχουν καταλάβει παρόμοιες θέσεις με διοικητικό τρόπο.
A.X.:Ο διαγωνισμός πρέπει να είναι τρομερά δύσκολος.
Δ.Σ.: Ναι, η ύλη που σου ζητά η επιτροπή είναι εντυπωσιακά μεγάλη. Πολύ μεγαλύτερη από αυτά που θα σου ζητούσε μία ξένη καλή ορχήστρα. Εδώ θα ήθελα να κάνω μία παρένθεση και να πω ότι το ίδιο συμβαίνει και με τα Διπλώματα των Ωδείων μας. Κανένας δηλαδή από όσους παίρνουν Δίπλωμα στην Ελλάδα δεν θα χρειαζόταν να παίξει ανάλογο όγκο έργων για να πάρει ένα Δίπλωμα σε μία Ακαδημία της Γερμανίας.
A.X.:Εσείς διδάσκετε;
Δ.Σ.: Ναι, αλλά φέτος δεν έχω πολλούς μαθητές. Με ευχαριστεί πολύ να κάνω μάθημα σε ταλαντούχους εκκολαπτόμενους μουσικούς και αυτό γιατί “ο διδάσκων δις διδάσκεται”. Πολλά προβλήματα που έχω αντιμετωπίσει ως μουσικός τα έχω λύσει μέσα από τις αντιδράσεις των μαθητών μου. Είναι μεγάλη ικανοποίηση να βλέπεις τους μαθητές σου να παίζουν βιολί και όταν παίζουν να ξεχωρίζεις και λίγο από τον εαυτό σου. Λίγο όμως απ’ τον εαυτό μου γιατί στόχος μου είναι να τους κάνω να παίζουν καλύτερα απ’ ότι εγώ και να βγάλουν αυτοί ότι δικό τους έχουν μέσα τους και όχι ότι δικό μου μπορώ να τους επιβάλω.
A.X.:Αφού λοιπόν διδάσκετε θα συμφωνείτε ότι βγάζουμε καλούς σολίστες αλλά παράλληλα και μουσικούς που δυστυχώς δεν έχουν καμία εμπειρία ορχηστρικού παιξίματος.
Δ.Σ.: Παρόλο που το μάθημα της Ορχήστρας είναι υποχρεωτικό λίγοι είναι οι μαθητές των ωδείων που έχουν την ευκαιρία να παίξουν σε μια ορχήστρα. Και αυτό γιατί άλλα ωδεία δεν έχουν τις από τον νόμο προβλεπόμενες μαθητικές ορχήστρες ή δεν τις οργανώνουν όπως πρέπει ή δεν τις παίρνουν στα σοβαρά ή για όποιο άλλο λόγο που δεν ενδιαφέρει αλλά απλώς βλάπτει τους μαθητές. Εδώ όμως να πούμε και ότι οι Έλληνες μαθητές διαπρέπουν συνήθως στο εξωτερικό και είναι ευπρόσδεκτοι σε όλες τις Ακαδημίες και τα Πανεπιστήμια γιατί έχουν υψηλό επίπεδο.
A.X.:Συνήθως αυτά που χρειάζονται για να εισαχθεί κάποιος σε μία σχολή του εξωτερικού σε προπτυχιακό επίπεδο υπερκαλύπτονται από την ύλη που διδάσκεται στα ωδεία.
Δ.Σ.: Και βέβαια. Τα προγράμματα των διπλωμάτων στην Ελλάδα είναι τεράστια, με μεγάλη ποικιλία στα στυλ και στις δεξιοτεχνικές απαιτήσεις επομένως φτάνουν και περισσεύουν για τις εισαγωγικές οπουδήποτε. Και εκεί καλό θα είναι κάποιος να είναι έξυπνος και να εκμεταλλευθεί την ευκαιρία που του δίνεται και να αποκτήσει και ορχηστρική εμπειρία.
A.X.:Ακριβώς, όταν επιστρέψει και θελήσει να ενταχθεί σε μία ορχήστρα…
Δ.Σ.: Δε νομίζω ότι θέλουν τόσοι πολλοί να ενταχθούν σε κάποια ορχήστρα αλλά μάλλον φαντάζονται τον εαυτό τους μεγάλο σολίστα.
A.X.:Κι όμως, εδώ έγκειται η δουλειά του δασκάλου. Θα πρέπει να δείξει στον μαθητή του ότι υπάρχουν πολλοί δρόμοι στη μουσική δημιουργία. Αυτό λοιπόν δεν γίνεται. Συμφωνείτε σ’ αυτό;
Δ.Σ.: Η ορχήστρα είναι ένα επάγγελμα καταπληκτικό παρόλα τα χιλιάδες προβλήματα που υπάρχουν. Σε απελευθερώνει και σου επιτρέπει να κάνεις κάτι απολύτως δημιουργικό. Έρχεσαι σε επαφή με τα αριστουργήματα των αριστουργημάτων, όχι πάντα βέβαια, αλλά οι δόσεις είναι ικανοποιητικές. Έχεις ποικιλία και εναλλαγές στην καθημερινότητα. Γνωρίζεις ενδιαφέροντες ανθρώπους μερικές φορές και κορυφές του είδους. Μιλάω φυσικά για μαέστρους σοφούς και σολίστες. Μερικές φορές κάνεις και περιοδείες στις οποίες συνήθως περνάς πολύ καλά. Αυτό που με λυπεί όμως ξέρετε τι είναι;
A.X.:Πείτε μου.
Δ.Σ.: Δυστυχώς η Κρατική Ορχήστρα δεν μπορεί να ανοίξει ένα παράρτημα σε μια άλλη πόλη για να μπορέσουν όλοι οι καλοί μουσικοί να απασχοληθούν. Ο αριθμός των μελών της είναι ορισμένος. Τελευταία, κάνουμε εξετάσεις στην Κρατική για να πάρουμε ένα βιολιστή με σύμβαση τρίμηνη και έρχονται 40 παιδιά τα οποία είναι εξαιρετικά. Παίρνουμε νομίζω τον καλύτερο αλλά μένουν 39 καλοί μουσικοί άνεργοι. Αυτό το αντιμετώπισα πέρσι όταν σε μία κουβέντα μου με έναν καλό μουσικό, ο οποίος εργάζεται ως έκτακτος στην Λυρική Σκηνή, μου είπε ότι ψάχνει να βρει μία σταθερή δουλειά εκτός μουσικής γιατί δεν μπορεί άλλο να συνεχίσει με ανασφάλεια. Αυτό σημαίνει ότι όλη του η προσπάθεια με την μουσική πηγαίνει κατά μία έννοια στράφι γιατί δεν μπορεί να τον αποκαταστήσει επαγγελματικά.
A.X.:Έχουμε μιλήσει για πολλά πράγματα αλλά ήρθε η ώρα να μιλήσουμε και για την Κρατική Ορχήστρα. Πώς την βλέπετε;
Δ.Σ.: Καλά την βλέπω την Ορχήστρα. Η Κρατική είναι μία καλή ορχήστρα παρόλα τα χιλιάδες προβλήματα Σαν Δημόσια υπηρεσία που είναι εξασφαλίζει στους μουσικούς της μια ασφάλεια απαραίτητη κατά την γνώμη μου στην Ελληνική κοινωνία και τις Ελληνικές συνθήκες εργασίας. Όμως οι εργαζόμενοι δεν έχουν δημοσιοϋπαλληλίστικη νοοτροπία όπως αρέσει σε πολλούς να λένε. Δηλαδή και φιλότιμο υπάρχει και μεγάλη προσπάθεια γίνεται. Το τονίζω αυτό. Δεν είναι σε καμία περίπτωση δημόσιοι υπάλληλοι με την κακή έννοια οι μουσικοί της Κρατικής Ορχήστρας. Και μεράκι έχουν και την μουσική αγαπάνε και συχνά ξεπερνάνε τον εαυτό τους όταν για παράδειγμα δεν έχουν χώρο να κάνουν πρόβες, δεν έχουν το σωστό φωτισμό, τη σωστή θέρμανση, οι νότες είναι παλιές και φθαρμένες και από την άλλη ο κάθε αρχιμουσικός που έρχεται θέλει το μακρύ του και το κοντό του… Όταν οι περιοδείες οργανώνονται με τεράστιες δυσκολίες και γίνεται έντονα αντιληπτή μία συχνά απαξιωτική αντιμετώπιση από την Πολιτεία. Και άλλα και άλλα. Όπως ας πούμε όταν δεν έχουμε τουαλέτες για να εξυπηρετηθούν οι μουσικοί η δεν πληρούνται οι όροι υγιεινής. Ακόμη και τότε οι μουσικοί δεν είναι Δημόσιοι υπάλληλοι αλλά καλλιτέχνες που προσπαθούν και καταφέρνουν να αποδώσουν καλά και να σώσουν με τον καλύτερο τρόπο αυτό που έχουν ταχθεί να υπηρετούν.
A.X.:Ποια είναι τα μέτρα που προτίθεται να πάρει το προεδρείο του συνδικαλιστικού οργάνου των μουσικών;
Δ.Σ.: Έχουμε αποφασίσει ότι ξανά στη αίθουσα του Ωδείου Αθηνών, το επονομαζόμενο και “κοτέτσι”, δεν μπορούμε να κάνουμε πρόβα. Έτσι αναγκαζόμαστε να μετακινούμαστε συνέχεια για να βρούμε χώρο δοκιμής. Κάνουμε και στην ΕΡΤ, πηγαίνουμε και στο Μέγαρο και όταν δεν βρίσκουμε χώρο απλώς “σπάμε” την πρόβα και κάνουμε μισή πρόβα τα έγχορδα μισή πρόβα τα πνευστά. Με λίγα λόγια κε Χαρκιολάκη, τα “μπαλώνουμε” τα πράγματα. Δεν δουλεύει έτσι μία ορχήστρα δυστυχώς. Καταρχήν, πρέπει να έχουμε ένα χώρο δικό μας και μετά να έχουμε τους συνδρομητές μας. Και βέβαια ενοχλούμε τους πάντες με επιστολές εξηγώντας τα προβλήματα και απαιτώντας την λύση τους. Κάνουμε επαφές με όλους όσοι πιστεύουμε πως μπορούν να βοηθήσουν και δημοσιοποιούμε τα προβλήματά μας σε κάθε ευκαιρία.
A.X.:Ακανθώδες ζήτημα αυτό με τους συνδρομητές. Με την μητέρα σας το 1979 η Ελληνική Καμεράτα είχε 250 συνδρομητές και σήμερα στην Κρατική δεν υπάρχει καν ο θεσμός
Δ.Σ.: Δυστυχώς δεν μπορώ να φέρω τη μητέρα μου να μας οργανώσει το ζήτημα των συνδρομητών (γέλια). Από τη θέση μου ως πρόεδρος του συλλόγου προσπαθώ να επιτύχω κάτι στο συγκεκριμένο ζήτημα αλλά δυστυχώς είναι τρομερά χρονοβόρες οι διαδικασίες. Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν πήγα ως εκπρόσωπος της ΚΟΑ στο Διεθνές Φόρουμ Συμφωνικών Ορχηστρών στο Στρασβούργο, όπου συζητήθηκαν ζητήματα όπως το πώς θα μπορέσουμε να προσελκύσουμε κοινό και άλλα, θεωρήθηκε αυτονόητο ότι η ορχήστρα έχει συνδρομητές. Βέβαια δεν μπορούσα να πω τίποτα επ’ αυτού του ζητήματος γιατί αν έλεγα ότι δεν έχουμε συνδρομητές θα με κοιτούσαν όλοι σαν εξωγήινο!
A.X.:Μου έκανε εντύπωση κάτι που είπατε στη συνέντευξη τύπου ενόψει της νέας καλλιτεχνικής περιόδου της ΚΟΑ, ότι δηλαδή αναγκάζεται η ΚΟΑ να πληρώνει 18.000 ευρώ το μήνα στο Ωδείο Αθηνών ως ενοίκιο για τον υποτιθέμενο χώρο δοκιμών.
Δ.Σ.: Ακριβώς. Είναι πάρα πολλά χρήματα για μια τέτοια αίθουσα στην οποία δεν μπορούμε να λειτουργήσουμε ούτε κατά διάνοια. Αν δηλαδή ο διευθυντής μας υποχρεώσει να πάμε εκεί και να κάνουμε πρόβα έχουμε αποφασίσει να πάμε αλλά να μην παίξουμε ούτε μία νότα. Υπάρχει σοβαρός κίνδυνος πέρα από όλα τα άλλα και για την ακοή μας. Μερικοί συνάδελφοι υποφέρουν ήδη από εμβοές. Δεν είναι δυνατόν να βάζουμε ωτοασπίδες για να πάμε να παίξουμε σε μία πρόβα και όμως δυστυχώς αυτό γίνεται!
A.X.:Σας έχει ζητηθεί φέτος να κάνετε πρόβα σε αυτό το χώρο;
Δ.Σ.: Ναι, μας έχει ζητηθεί. Αντιλαμβάνομαι ότι όλοι πιέζονται από κάτι και δεν φταίνε όταν μας ζητάνε κάτι τέτοιο. Όταν δηλαδή ο αναπληρωτής καλλιτεχνικός διευθυντής, ο κος Φιδετζής μας ζήτησε να κάνουμε πρόβα σε αυτό τον χώρο αναγκαστήκαμε ως σύλλογος να αρνηθούμε. Ευτυχώς που και αυτός σαν παλιό μέλος της ορχήστρας, σαν σάρκα της σάρκας της κατανοεί το πρόβλημα και βοηθάει στην εκτόνωσή του όπως μπορεί. Αυτό έχει γίνει μερικές φορές φέτος και αντιλαμβανόμαστε τη δυσκολία αλλά δυστυχώς δεν είναι δουλειά μας να βρούμε αίθουσα. Μπορούμε να βοηθήσουμε αν μας ζητηθεί αλλά να λύσουμε αυτό το ζήτημα εμείς δεν είναι λογικό. Το Υπουργείο και ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής πρέπει να βρουν τη λύση. Πάντως, να πούμε ότι μας έχουν υποσχεθεί ότι θα μας παραχωρηθεί η αίθουσα δοκιμών του Μεγάρου, η οποία θα παραδοθεί το Δεκέμβριο. Προς το παρόν, κάνουμε πρόβες σε μία άλλη αίθουσα η οποία όμως δεν είναι προορισμένη για να γίνονται μουσικές εκδηλώσεις αλλά δεξιώσεις.
A.X.:Πάντως είναι μία κάποια λύση.
Δ.Σ.: Εδώ να πούμε κάτι για να μην παρεξηγούμαστε και επειδή στο παρελθόν δημιουργήθηκαν κάποιες παρεξηγήσεις: Οι μουσικοί και ο Σύλλογός τους ευχαριστούμε πολύ το Μέγαρο για τις όποιες παραχωρήσεις και παροχές. Βέβαια, αυτοί που οφείλουν ευχαριστίες δεν είναι οι μουσικοί αλλά οι αρμόδιοι της Κρατικής Ορχήστρας και το Υπουργείο. Επειδή όμως οι μουσικοί καρπώνονται τελικά αυτή την παραχώρηση τους ευχαριστούμε πάρα πολύ.
A.X.:Το άλλο μεγάλο πρόβλημα της Κρατικής Ορχήστρας είναι η έλλειψη καλλιτεχνικού διευθυντή. Αλήθεια πόσο καιρό χηρεύει αυτή η θέση;
Δ.Σ.: Εδώ και 18 μήνες η ΚΟΑ δεν έχει καλλιτεχνικό διευθυντή αλλά μόνο αναπληρωτή. Πιστεύω ότι η ορχήστρα με την ιστορία της και την ποιότητα της δεν αξίζει τέτοια αντιμετώπιση. Να ξέρετε ότι έχει μεγάλη σημασία να υπάρχει καλλιτεχνικός διευθυντής. Και μόνο τον ψυχολογικό παράγοντα να σκεφτείτε, φτάνει. Για να λειτουργεί σωστά η ορχήστρα πρέπει όλα να είναι τακτοποιημένα γιατί αλλιώς δεν μπορούμε να προβούμε σε καμία κίνηση.
A.X.:Οι μουσικοί παίρνουν θέση στο ζήτημα της επιλογής του προσώπου;
Δ.Σ.: Όχι θεσμικά αλλά πιστεύω ό, τι εκφράζω ένα μεγάλο σύνολο των μουσικών της ορχήστρας λέγοντας ότι ο Βύρωνας Φιδετζής θα έπρεπε να έχει την ευκαιρία μιας θητείας ως Καλλιτεχνικός Διευθυντής. Αυτή είναι η εκτίμηση μου αλλά και μίας μεγάλης πλειοψηφίας μουσικών της ορχήστρας. Ο Βύρων Φιδετζής είναι ο μόνιμος αρχιμουσικός της ορχήστρας, γνώστης και συχνά αποδέκτης των προβλημάτων και ικανός να ισορροπήσει όλα αυτά ώστε η ορχήστρα να μη πάψει την λειτουργία της αλλά να περάσει από Συμπληγάδες ώσπου να έρθει η ευλογημένη ώρα που θα λυθεί το θέμα της στέγασης της.
A.X.:‘Aλλα προβλήματα που υπάρχουν στην ορχήστρα;
Δ.Σ.: Έχουμε ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα με τις πολλές κενές οργανικές θέσεις στην ορχήστρα, οι οποίες καλύπτονται από εκτάκτους. Αν δεν κάνω λάθος είναι 37 κενές οργανικές θέσεις. Είναι μεγάλο πρόβλημα αυτό.
A.X.:Μιλάμε για το 1/3 της ορχήστρας συνολικά.
Δ.Σ.: Αυτό που θα θέλαμε όταν ένας μουσικός φεύγει από την ορχήστρα να γίνεται άμεσα διαγωνισμός και να προσλαμβάνεται ένας νέος μουσικός στη θέση του. Αυτό βέβαια που θα μπορούσε να φανεί σαν ευκαιρία για “βολέματα” δεν είναι καθόλου έτσι. Δεν μπορείς να φορτώσεις μία ορχήστρα με 500 επιπλέον υπαλλήλους όπως είχε γίνει με κάποιες ΔΕΚΟ για παράδειγμα. Είναι πεπερασμένος ο αριθμός αυτών που χρειάζεται μία συμφωνική ορχήστρα και έτσι μου φαίνεται ότι δεν μπορεί κάποιος να ρουσφετολογήσει.
A.X.:Ας δούμε όμως και τα καλά που έχει πετύχει η ορχήστρα τα τελευταία χρόνια
Δ.Σ.: Η ΚΟΑ έχει καταξιωθεί πια στη συνείδηση του Ελληνικού κοινού σαν μια καλή ορχήστρα. Έχει σταθερές εμφανίσεις και ενδιαφέροντα προγράμματα. Έχει αξιόλογες μετακλήσεις και σημαντικές συμμετοχές σε παραγωγές του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών είτε αυτές είναι όπερες είτε μπαλέτο. Έχει βγει από το καβούκι της και έχει εκτεθεί και σε διαφορετικό κοινό όπως για παράδειγμα αυτό της Αυστρίας. Παρουσιάζει όλα τα μεγάλα έργα που παρουσιάζουν και οι ανάλογες ορχήστρες όλου του κόσμου. Συχνά εκτελεί έργα Ελλήνων δημιουργών. Έχει ταξιδέψει ανά την Ελλάδα και έχει δείξει την δουλειά της σε κόσμο που δεν θα είχε την δυνατότητα να την παρακολουθήσει. Δεν πρέπει να παραπονιόμαστε μόνο αλλά να δούμε ότι έχουν γίνει και πολλά σημαντικά αυτά τα τελευταία χρόνια. Παρόλο που οι μουσικοί της ΚΟΑ δεν αμείβονται όσο οι μουσικοί μιας γερμανικής ορχήστρας εργάζονται όσο και οι μουσικοί μιας γερμανικής ορχήστρας. Και κάνουμε πράγματα που δεν τα έχουν φανταστεί άλλες ευρωπαϊκές ορχήστρες.
A.X.:Δώστε μας μερικά παραδείγματα.
Δ.Σ.: Όλοι οι μουσικοί εκχώρησαν τα δικαιώματα που απορρέουν από την ηχογράφηση του CD για την εταιρεία Naxos με έργα Καλομοίρη, το οποίο θα κυκλοφορήσει τους επόμενους μήνες. Μόνο και μόνο γιατί δεν γίνεται τέτοια ορχήστρα να μην έχει ηχογραφήσεις. Έπρεπε να ανοίξει ο δρόμος και το έκαναν αυτό όλοι οι μουσικοί μαζί αντίθετα στο συμφέρον τους. Αυτό είναι κάτι που δεν το διανοείται κανένας Ευρωπαίος συνάδελφος. Αυτό ξεπερνάει την ιδιότητα του δημοσίου υπαλλήλου και του ωχαδερφιστή για την οποία τόσο μας έχουν κατηγορήσει. Επίσης, όταν πρέπει να παίξουμε μέσα από χιλιοφθαρμένες πάρτες, τις οποίες, ας σημειωθεί, ένας Γερμανός συνάδελφος θα είχε πετάξει στον κάλαθο των αχρήστων αρνούμενος να τις διαβάσει, εμείς κάνουμε την ανάγκη φιλοτιμία και δίνουμε τον καλύτερο μας εαυτό. Πάντως, να ξέρετε, ότι η ορχήστρα είναι καλή και ευέλικτη επειδή έχει παίξει και με καλούς μαέστρους και με κακούς, και έχουμε μάθει να επιβιώνουμε. Το μέλλον της ορχήστρας θα αρχίσει όταν θα αποκτήσει χώρο δοκιμών και συναυλιών, Καλλιτεχνικό Διευθυντή και αρχίσουν να δρομολογούνται όλες οι αλλαγές. Επίσης, η ορχήστρα φροντίζει για την Ελληνική μουσική δημιουργία και το Ελληνικό ανθρώπινο δυναμικό. Γι’ αυτό κάναμε τις Ελληνικές Μουσικές Γιορτές και παίζουμε αρκετά Ελληνικά έργα στις συναυλίες μας. Προσπαθούμε να βοηθήσουμε τους Έλληνες σολίστ και τους Έλληνες μαέστρους. Δεν μπορεί βέβαια ο κάθε μαέστρος, ο οποίος είναι άρτι αφιχθείς από τις σπουδές του, να έρχεται και να “γράφει ώρες πτήσης” με την ΚΟΑ. Μερικοί από αυτούς είναι απαράδεκτοι και μας ταλαιπωρούν αφάνταστα και αυτό το λέω με αγανάκτηση. Αυτό πρέπει να σταματήσει, δεν είμαστε πειραματόζωα. Όμως κάθε χρόνο πολλοί έχουν ευκαιρίες με την ΚΟΑ.
A.X.:Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα είναι τα εκπαιδευτικά προγράμματα. Έχει τέτοια η ορχήστρα;
Δ.Σ.: Έχει κάνει κατά καιρούς διάφορες εκπαιδευτικές συναυλίες ενώ πρόσφατα επαναλάβαμε μόνο για σχολεία τις συναυλίες που είχαμε δώσει κατά τη διάρκεια των Ελληνικών Μουσικών Γιορτών. Αυτό έγινε μέσα από προσωπικές ενέργειες και επαφές του Βύρωνα Φιδετζή και πρέπει να το πούμε. Επίσης, σύνολα από τη ορχήστρα εμφανίστηκαν κατά τη διάρκεια των Κυριακάτικων Πρωινών στο Μέγαρο Μουσικής. Και μιας και μιλάμε για εκπαιδευτικά προγράμματα θα ήθελα να σας πω κε Χαρκιολάκη ότι είναι ωραίοι οι νέοι. Είναι καλά τα παιδιά και νοιώθουν χαρά όταν τους προσφέρεις κάτι. Είναι καλοί αποδέκτες και της κλασικής μουσικής παρά την τρέλα και την πίεση της εποχής. Μου αρέσει το πάθος τους και η άνεσή τους και αξίζουν κάθε ενθάρρυνση.
A.X.:Πολύ ωραία, ας κλείσουμε με μία ευχή κε Σέμση.
Δ.Σ.: Καλύτερα με μία προτροπή. Η Κρατική είναι μία καλή ορχήστρα και μπορεί να προσφέρει σε όλους πολλά. Αν έρθετε να την ακούσετε και να την παρακολουθήσετε με κάποια συνέπεια, δηλαδή τρεις – τέσσερις φορές το χρόνο, μπορεί να σας καλλιεργήσει, να σας ψυχαγωγήσει, να σας χαρίσει ευχάριστες στιγμές. Γι’ αυτό προτρέπω όλους να βγουν από αυτή την μιζέρια του πεζοδρομίου και της καθημερινότητας και να έρθουν να ακούσουν κάποιο έργο ενός μεγάλου συνθέτη. Θα ευχαριστηθούν και νομίζω ότι θα θελήσουν να ξανάρθουν. Οι χώροι του Μεγάρου είναι εξαιρετικοί και τα εισιτήρια δεν είναι ακριβά.
A.X.:Η καλύτερη προτροπή, σας ευχαριστώ πολύ.